Январь сарин 27-д мана нег билгтә гисн, хальмгин җурналистикд ик тусан орулсн Наран Уланович Илишкинд 95 җил орх бәәсмн. Зуг, харм төрхт, 2005 җилин август сарла сәәһән хәәсмн.
Олнд тусан күргҗ, олна төлә насн туршартан зүткҗ йовсн төләднь нернь сергәҗ, санлынь тевчҗ эн күүнә тускар бичх санан орв.
Экн авгтан Наран Уланович багш болҗ көдлҗ йовсмн. Хальмгудыг хар гөрәр Сиврүр туухт, Илишкинәхн Омск областьд тусцмн. Наран Улановичн экнь һазртан бәәхтнь өңгрсмн. Эврә дурар 110-гч Онц Хальмг Мөрн Цергә дивизин зергләнд орҗ «Улан мөрнә цергч» газетд көдлҗ йовсн эцкнь цааҗла харһад, фронтас Сиврүр ирәд, удан боллго гемнәд, сәәһән хәәв. Тегәд Абакан балһснд багшлҗ йовсн дү көвүнь — Иван Кузнецович, хөөннь Хальмгин номтын шинҗллһнә келнә, литературин, тууҗин институтин (КНИИЯЛИ) толһач, ахиннь үрдүдинь бийүрн авв. Тенд Наран Уланович Абакана пединститутын орс келнә болн литературин факультетин һурвн курс чиләсн цагла, авһинь Средний Азин деед сурһулин багшин көдлмшт йовулв, Наран Уланович бас тигәрән нүүҗ, Киргизин Ошск областьд нег җил өнчн күүкдин герт көдлв, дәкәд арвн җилин туршарт Казахстана школмудт орс келнә багш болҗ йовв.
Җурналистин хаалһд орсан эврән иигҗ цәәлхдг бәәсмн: Казахстанд бәәрн улс Алдр дәәнд олнла орлцҗ һазран харсцан бахмҗтаһар келәд бәәхтнь, бас әмән әрвллго дәәлдҗ йовсн хальмгуд юнгад цааҗла харһулсмн, яһад эврәннь дәәчнрин тускар олнд медүлх арһ уга болҗахм гисн сурврмуд дангин бийнь зоваһад, үүмүлдәд бәәҗ. Тегәд хар гөрәр туулһсн хальмгудыннь нер өөдлүлхәр, цеврлхәр, дорас өсҗ йовх баһчудт эмәх, әәх, нуух юмн угаһинь медүлхәр, тууҗинь эднд үлгүр болн ик бахмҗ болтха гисн сана зүүһәд ик хәәврин көдлмш эклсмн.
Темдглх кергтә, Наран Уланович көдлҗ йовсн цагт хәәврин көдлмш амр биш бәәсмн: телефон күн болһнд биш, гер болһнд уга цаг, бичсн бичг йир удан йовдг.
Әвр юмнд соньмстг, гүн шинҗләч, үүдәгч күн дангин хавтхтан бичкн девтртә йовдг бәәсмн, түндән энд-тенд сән йовдл һархсн хальмгудын тускар, мана тууҗд ик тәвцән орулсн улсин тускар соңсцан бичәд авчкад, цааранднь хәәврин көдлмш кеһәд, олсн хамган шүүһәд, дүнцүләд, архивин документсар иткүләд, очерк бичәд әмтнә оньгт күргдг бәәсмн. Шинҗлхт, кенә тускар эс бичсмн! Зурачнр Ф. Калмыкин, А. Егоровин, Вышневолоцкд одачн әмтнд туслҗах усна системиг Петр I даалһврар ухалҗ бәрсн М. Сердюковин, тер цагла Кронштадт портын ахлач болҗ йовсн Д. Калмыковин тускар маднд медүлсмн. Эдн цугтан хальмгуд бәәсмн. Һазадын орнд күнд йовдлдан даргдлгон көдләд, сурһуль сурад, хальмгин нерән һуталго бәәх хальмгудын тускар бас түрүн болҗ бичсмн.
Зуг дәәнә туск үнн тууҗиг медүлхәр, эн седвәрннь арднь орад, эврәннь цаган хармлго күцәмҗтәһәр кеҗ хальмгин документальн җурналистикд ик тәвцән орулсмн. Дәәчнрин зөрктә йовдлын тускар, зә-зәңг угад тоолгдҗ йовсн дәәчнрин, дәәнд әмнәсн хаһцсн, шавтсн улсин йовдлмуд иткүлҗәх документс олар олҗ авад кесг әмтнд нөкд болсмн. Цагин йовудт мартгдсн улсин нер сергәҗ, эднә тууҗд орулсн тәвцинь әмтнд медүлҗ, нердүднь мөнкрүлсмн.
Цуг ач – тусинь темдглҗ, көдлмшинь үнлҗ олн нер зүүсмн: Наран Уланович Әрәсән җурналистнрин болн бичәчнрин Ниицәнә гешүн, Хальмг Таңгчин сойлын ачта көдләч, РСФСР-ин сурһуль — эрдмин болн СССР-ин барин ачта көдләч. Дәкәд болхла, җурналистнрин хоорндас һанцхн болҗ Советск Союзин Героин Э. Деликовин нертә мөрәнә лауреат бәәсмн. Келх ачлврнь одачн дала.
Үлдәсн дектрмүднь олнд олз болхнь лавта, тер хоорнд багшнрт, оютнрт эврә тууҗар соньмстг улст. Нертә җурналистин бичснь оютнрт күргҗ медүлхәр библиотекин көдлмшчнр бас арһ хәәцхәнәвидн, кесг дегтрмүдин гәәхүлд орулнавидн.
С. Богаева, зав. ОМР НБ
