НЕРТӘ НОМТ, БАГШ

Эн җил моһа сарин 8-д филолог номин доктор, профессор Биткеев Петр Цеденович 85 җилин насан зүүҗәнә. Петр Цеденович Биткеев Целинн района Овата селәнд 1937-гч җилд төрсмн. Зурһатадан өрк-бүлтәһән киитн Сиврүр туугдад, тенд дунд сурһулян төгсәв. Хальмг Таңһчдан ирснә хөөн Петр Цеденович Ленинградск университетд сурһуль сурв.

1962-гч җилд сурһулян төгсәһәд, «дорд үзгин ном болн моңһл кел шинҗләч» гидг эрдм зүүв. Хөөннь һурвн җилин сурһулин аспирантур төгсәһәд, 1965-гч җилд «Хальмг келнә келлһнә әәһин кец экспериментальн эв-арһар шинҗллһнә тускар» гидг төрәр номин диссертац харсад, Петр Цеденович филолог номин кандидатин цол зүүсн болдг.

1983-гч җилд номт «Хальмг болн өөрд келнә эгшгүд» гидг төрәр СССР-ин Номин Академическ Дорд үзг шинҗллһнә институтд филолог номин докторин диссертацан батлв.

1965-1969-гч җилмүдт П.Ц. Биткеев Новосибирск балһсна Академ-балһснд бәәһәд, СССР-ин Номин Академин Сиврин әңгин Тууҗ, филолог болн гүн уха шинҗллһнә институтд көдлв. Эн җилмүдт Петр Цеденович моңһл келн-улсин болн Сиврин келн-улсин келнә болн социолингвистическ төрмүд шинҗлҗ йовсмн.

1970-гч җилмүдәс авн Петр Цеденович хальмг кел, утх-зокъял болн тууҗ шинҗллһнә әңгин һардач, директорин дарук болн директор болҗ көдлҗ йовла. Петр Цеденовичин нилчәр Таңһчин Министермүдин Советин медлд бәәсн номин институт цугсоюзн чинртә академическ институтын тоод орсмн.

1993-гч жиләс авн Петр Цеденович Биткеев Хальмг таңһчин ик сурһульд көдлҗ йовна. Олн җилдән Петр Цеденович хальмг келнә кафедр һардад, Хальмг ик сурһулин цол батллһна диссертационн Совет һардад, Бурят келн улсин номар шинҗлдг институтин диссертационн Советин гешүнә үүл 13 җилдән дааҗ йовсмн.

Петр Цеденович эврәннь номин үүдәлтән эклҗ йовсн цагтан олна баһчудин Совет һардҗ, олн зүсн номин сүүр давуллһнд шунмһа кевәр орлцҗ йовсн күн. Петр Цеденовичин һардврт моңһл баг келнә төрмүд хаһллһна номин форум, «Җаңһр» баатрлг дуулврт нерәдсн нарт делкән номин конференц, бурхн шаҗнд нерәдсн нарт делкән номин конференц, Әрәсән келн улсин кел шинҗллһнә номин болн нань чигн олн төрмүдәр конференц бүрдәгдсмн. Олн җилдән Петр Цеденович «Халх-моңһл улсин үүрмүд», «Медрл» олна ниицәс һардҗ йовсмн. Әрәсән Номин Академин моңһл кел шинҗләчнрин ниицәнә заллтин гешүн болн Әрәсән Президентин сойлын зөөр харлһна Советин гешүн болҗ бас көдлҗ йовла. «Трактат об иглоукалывании и прижигании» гидг эмчин туск дурсхл, «Рамаяна» болн «Субхашида» бичмр утх-зокъялын орчуллһ Петр Цеденович бас кесмн. 1992-гч җилд П.Ц. Биткеев «Мандала» (Буддизм. Культура. Традиции) гидг сеткүл үүдәҗ, барас һарһдг болв.

Биткеев П.Ц. эврәннь олн номин көдлмштән өдгә цагин хальмг келнә болн 17 зун җилин өөрд келнә фонологическ диглә тогтаһад, хальмг болн цуг моңһл баг келнә ниилврин, үгин ударлтын туск олн-зүсн фонологическ зокъялмудыг өдгә хальмг келнлә яһҗ ирлцдгинь цәәлһҗ өгнә.

Петр Цеденович 200 һар номин көдлмш барас һарһв. Петр Цеденович Биткеевин кесн, күцәсн ашинь үнләд Хальмг Таңһчин ик сурһуль, мана таңһч болн Әрәсән сурһулин болн номин министерств, орн-нутг, олн-зүсн күндллһнә темдгүдәр номтиг ачлв. Эннь «Ингллт» орден, «Ончта көдлмшин төлә» медаль, нань чигн кесг медальмуд болн һашгуд.

Петр Цеденович Биткеев ода хальмг, моңһл кел болн алта шинҗлтин тиңкмин профессорин үүлд номин халхар шунмһа кевәр орлцҗ, номин грамматик, томья үгмүдин тольмуд, номин грант, Хальмг Таңһчин Шаңһа даалһвр күцәҗ, ардан шевнрән, олн оютнран дахулҗ йовна. Ээлтә заңта, шүрүн үг уга, сансан, хәләцән ильднь келдг күн.

Эркн күндтә, Петр Цеденович! Авсн наснтн өлзәтә цаһан хаалһта болтха! Гем шалтг уга, маңна-тиңгр, махла хооран йовтн!

 

Хальмг, моңһл кел болн алта шинҗллтин тиңкм